Friese beroepsvissers helpen paling op weg naar zee

Het was in de herfstmaanden verboden om op paling te vissen. Zo kreeg de schieraal de kans om ongehinderd uit te trekken naar zee. In Friesland mocht echter wél gevist worden, want Friese beroepsvissers nemen deel aan een proef met decentraal aalbeheer. Enkele Friese vissers hebben afgelopen herfst met succes meegedaan aan een project van de Combinatie van Beroepsvissers om de schieraal voor gemalen weg te vangen. Zodat 834 schieralen op weg naar zee niet vermalen zijn in gemaalpompen.

Simke Hoekstra met mooie dikke schieraal die overgezet gaat worden

In het kader van het Nederlandse Aalbeheerplan is het de afgelopen jaren verboden geweest te vissen in de herfstmaanden. Doel van die maatregel was om schieraal ongehinderd uit te laten trekken. Maar voor schieralen die onderweg van hun leefgebied naar de zee een gemaal als barrière hebben, is niet vissen geen oplossing. Wordt er gevist, dan komt de schieraal op de markt. Wordt er niet gevist, dan wordt de paling vermalen door het gemaal.
Alleen in Friesland mocht deze herfst wel gevist worden. Daar nemen de beroepsvissers deel aan een pilot-project met decentraal aalbeheer. Daarbij zijn de vangsten gebonden aan een quotum. Vissers kunnen zelf kiezen wanneer het quotum wordt opgevist.

De afgelopen herfst hebben een aantal Friese vissers meegedaan aan een project van de Combinatie van Beroepsvissers om de schieraal voor gemalen weg te vangen. Ze worden voorbij het gemaal weer uitgezet, zodat ze hun weg naar de Sargassozee kunnen vervolgen om daar voor nageslacht te zorgen.

Drie beroepsvissers hebben voor vier gemalen aan de buitenkant van Friesland schieraal weggevangen. Simke Hoekstra heeft schieraal gevangen voor het gemaal van Stavoren, Minne Boersma voor de gemalen van Roptazijl en Zwarte Haan, en de gebroeders Bouma voor het gemaal van Ezumazijl.
Een deel van de schieraal is uitgezet in de Waddenzee bij het gemaal van Roptazijl. Dit was in handen van Klaas Kuiken, de beheerder van het gemaal. Andere schieraal werd uitgezet bij Lauwersoog door Durk Keekstra, medewerker van de afslag. De coördinatie van het project werd verzorgd door Magnus van der Meer van de CvB.

540 kilo over de dijk

Het project onder de titel Schieraal over de dijk heeft een looptijd van twee jaar. Dit jaar is niet alleen schieraal over de dijk gezet, maar moest ook de organisatie van de vangsten, opslag, uitzet en controle opgezet worden. Afstemming met onderzoeksinstituut IMARES en ingenieursbureau Witteveen+Bos was nodig, omdat in Friesland als proefgebied voor decentraal aalbeheer meerdere projecten rond de aalvisserij worden uitgevoerd.

Voor het gemaal van Zwarte Haan was geen beroepsvisser meer actief. Wetterskip Fryslan heeft ontheffing verleend om daar fuiken te mogen zetten. Voor het gemaal Ezumazijl heeft onduidelijkheid over het mogen zetten van fuiken voor het gemaal geleid tot het voortijdig beëindigen van de visserij.

Ondanks de aanloopmoeilijkheden is het gelukt dit jaar 843 schieralen met een gewicht van ruim 540 kilo over de dijk te zetten. De schieraal is aangekocht voor de marktprijs (€ 10 per kilo). Dit gebeurde met geld afkomstig van de grote visakten, en is dus betaald door de beroepsvissers zelf.

Het tellen van de weggevangen schieraal

De weersomstandigheden waren dit jaar uitzonderlijk. Volgens Magnus van der Meer: “Door de vele regen in de zomer leek het toen wel herfst. Met name in noordwest-Friesland is in augustus, nog voordat het project was gestart, al veel schieraal vertrokken. In dat gebied hebben we dit jaar voornamelijk wat dunnere schieralen over kunnen zetten.
In het zuidwesten bij Stavoren werden echter in dezelfde periode vooral hele dikke schieren gevangen. En de visserij bij Ezumazijl leverde half september geheel tegen de verwachting in nog heel veel rode aal als 'bijvangst' op.”

Prachtig om mee te kunnen werken

Klaas Kuiken van Wetterskip Fryslan heeft alle vis van Minne Boersma en Simke Hoekstra vóór het uitzetten gewogen en gecontroleerd op kwaliteit. Hij toont zich erg tevreden over dit project: “Vorig jaar heb ik me blauw geërgerd dat er hier in de herfst niet gevist mocht worden. Ik werk al veertig jaar op dit gemaal en ik weet dat wanneer de vis niet wordt weggevangen, ik ze allemaal kapot maal. Daaraan is met dit project nu gelukkig een eind gekomen."

Kuiken is enthousiast. "Het is prachtig om mee te kunnen werken aan het herstellen van de palingstand. Bij de vishevel vlak bij het gemaal zie ik de glasaal elk jaar al vanaf het vroege voorjaar de polder hier binnen trekken. Nu kunnen ze er dus ook weer uit wanneer ze uitgegroeid zijn tot schieralen.”

De schieraal in Friesland is over het algemeen van goede kwaliteit. Onderzoeken geven aan dat de schieralen heel weinig verontreinigende stoffen als dioxine en zware metalen hebben opgeslagen. Ziektes en parasieten zijn wel problemen, die ook in Friesland de kwaliteit van de schieraal aan kunnen tasten.

Klaas Kuiken heeft de schieraal daarom op het oog gecontroleerd op conditie en beschadigingen. En daar was volgens hem niks mis mee: “De paling die ik gezien heb, was in goede conditie. Het waren dikke vette alen. Ze worden na het uit de fuik halen meteen geteld, gewogen, gecontroleerd en over de dijk getild om uitgezet te worden. Ze kunnen in een uitstekende conditie hun reis verder voortzetten.”

Alles op de rails voor volgend jaar

Minne Boersma is de beroepsvisser die zich vanaf het begin heeft ingezet voor dit project: “Door de pilot kunnen we in Friesland in de herfst gelukkig weer vissen. Vissen op schieraal voor gemalen geeft al helemaal een goed gevoel, omdat het ook nog bijdraagt aan aalherstel."

"Voor het gemaal van Zwarte Haan was helaas weinig te vangen. Je zou anders verwachten in een gebied waar al jaren geen beroepsvisserij meer is. Het lijkt er sterk op dat met het wegvallen van de beroepsvisserij de stroperij daar is toegenomen. Daar zou wat aan gedaan moeten worden, en daarover zijn we met het waterschap in overleg."

Voor volgend jaar staat alles nu op de rails, vertelt Boersma. Hij verwacht dan veel meer schieraal te kunnen gaan uitzetten. "Dit soort acties zou men elders in het land ook moeten gaan doen. Maar dan moeten beroepsvissers wel ontheffing krijgen om in de herfst voor gemalen te mogen vissen. En dan zal er ook meer geld moeten komen om die vis op te kopen. Maar dat moet lukken, want ook Dupan heeft al interesse getoond om bij te dragen aan dit project.”

Visser en controleur zetten op 18 november 2011 de laatste schieraal over de dijk